Năm học 2025 – 2026, học sinh Trung học Maya tại Xưởng Tự động hoá Rio Automation Lab khởi xướng và vận hành dự án Chuyển Nắng Thành Gió – Đưa Nguồn Mát Cho Trẻ Em Vùng Khó, với mục tiêu thiết kế và lắp đặt hệ thống làm mát chạy bằng năng lượng mặt trời cho trường nội trú tại Nậm Giôn, Sơn La. Từ đó, các em mong muốn cải thiện chất lượng sinh hoạt cho các em nhỏ vùng cao, giảm tỉ lệ bỏ học và góp phần thu hẹp bất bình đẳng trong giáo dục giữa vùng khó và thành thị.
Dự án này nằm trong Chương trình Dự án thực tế của học sinh Trung học Maya, được thiết kế để trang bị cho học sinh những năng lực quan trọng giúp các em tự tin thành công trong một thế giới đang không ngừng thay đổi.
CHƯƠNG TRÌNH DỰ ÁN THỰC TẾ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC MAYA
Mỗi năm học, học sinh Trung học Maya dành 120 giờ học chính thức và khoảng 100 giờ tăng ca tuỳ chọn ở 01 Dự án cộng đồng tại một trong hệ thống Xưởng thực hành, với sự hướng dẫn của các chuyên gia trong các lĩnh vực Công nghệ – Kĩ thuật, Tài chính – Truyền thông, Mĩ thuật, Nông nghiệp, Thủ công, Mộc và Nấu ăn.
Các dự án được thiết kế theo 04 giai đoạn bài bản: Khởi tạo dự án, Lập kế hoạch, Thực hiện và Tổng kết dự án. Trong suốt 10 tháng làm việc, học sinh sẽ đảm nhiệm các vai trò khác nhau như quản lý, sản xuất, tài chính, truyền thông,… trong môi trường học thật – làm thật – tích luỹ kinh nghiệm thật.
Chương trình Dự án thực tế được thiết kế với mục tiêu cụ thể là trang bị cho học sinh những năng lực quan trọng trong cuộc sống khi trưởng thành theo Khung năng lực ME4C mà Maya xây dựng.
Những năng lực này được công nhận chính thức trong Hồ sơ năng lực chuẩn hoá quốc tế (MTC Learning Record) với những bằng chứng mạnh mẽ từ quá trình vận hành dự án. Hồ sơ này được sử dụng để ứng tuyển cùng với học bạ vào các trường Đại học lớn tại Mỹ, Canada, Châu Âu và các Đại học quốc tế ở Việt Nam. Đây là lợi thế lớn giúp học sinh Maya nổi bật trước Ban tuyển sinh, tăng tính cạnh tranh để ứng tuyển và giành học bổng vào các trường chất lượng cao.
Bên cạnh đó, việc tự mình khởi xướng và vận hành các dự án thực tế để tạo ra những ảnh hưởng tích cực cho cộng đồng – cũng góp phần giúp các em phát triển sự tự tin nội tại vào giá trị của bản thân, xây dựng tinh thần trách nhiệm và ý chí sẵn sàng hành động của công dân toàn cầu.
HÀNH TRÌNH
Khởi tạo dự án
Ý tưởng thực hiện dự án năm nay bắt nguồn từ những chia sẻ của một số thầy cô giáo về hoàn cảnh khó khăn tại một trường nội trú ở Sơn La – nơi học sinh phải sinh hoạt và học tập trong những căn phòng không có thiết bị làm mát, nơi cái nóng gay gắt của mùa hè đang ảnh hưởng lớn đến chất lượng sinh hoạt của các em. Câu chuyện đã nhen nhóm trong nhóm học sinh Xưởng Tự động hóa Rio ý tưởng về việc tạo ra một hệ thống làm mát để góp phần cải thiện điều kiện sống cho các em.
Để xác minh thông tin và thu thập dữ liệu thực tế một cách khách quan nhất, nhóm học sinh đã quyết định thực hiện một chuyến khảo sát trực tiếp tại Trường Nậm Giôn, Sơn La. Trong chuyến đi này, các em đã tham quan cơ sở vật chất, trò chuyện với thầy Trịnh – Hiệu trưởng Trường Nậm Giôn, phỏng vấn một số học sinh đang học tại trường, đồng thời tiến hành đo đạc các số liệu cụ thể như diện tích phòng, hướng nắng, chiều cao mặt sàn, giường và mái nhà.
 |
 |
Sau buổi khảo sát, nhóm đã ghi nhận được những thông tin rất cụ thể và đáng chú ý:
- Tại Trường Nậm Giôn, học sinh thường phải ở lại qua đêm do khoảng cách từ trường về nhà quá xa và không có người đưa đón.
- Cơ sở vật chất bao gồm 23 phòng, trong đó có 16 phòng không có hệ thống làm mát hoặc có nhưng đã hỏng và không có kinh phí để sửa chữa, mỗi phòng rộng khoảng 14 mét vuông. Mỗi phòng có từ 20 đến 28 học sinh, phải ở chung trên 5 chiếc giường tầng, buộc các em phải nằm ghép 2 hoặc 3 người. Mùa hè, dưới mái tôn, cái nóng hầm hập kéo dài cả ngày lẫn đêm, khiến nhiều em phải tìm ra bờ sông để tránh nóng.
- Do trường thuộc diện bán trú, nên chỉ được Nhà nước tài trợ chi phí tiền ăn cho mỗi em. Các chi phí sinh hoạt khác sẽ do gia đình chu cấp. Nhưng do khoảng cách xa, các em thường ở lại qua đêm và hoàn cảnh gia đình khó khăn nên các khoản chi phí sinh hoạt bao gồm điện nước gần như không có. Kinh phí hạn chế không cho phép Nhà trường tu sửa, lắp thêm quạt, và cũng không đủ để trang trải chi phí điện năng phát sinh nếu lắp đặt hệ thống làm mát.
Với những thông tin thu thập được, các em đã hiểu về tình trạng thực tế tại địa phương. Nhóm phân tích và chỉ ra những hậu quả lâu dài nếu tình trạng này không được cải thiện, bao gồm việc ảnh hưởng đến chất lượng học tập, sức khỏe tâm sinh lý của học sinh, nguy cơ gia tăng tỉ lệ bỏ học, khó khăn trong công tác quản lý học sinh do các em thường xuyên đi ra ngoài tìm nơi tránh nóng, và xa hơn là làm nới rộng khoảng cách bất bình đẳng giữa vùng khó khăn và thành phố.
Nhìn nhận vấn đề, nguyên nhân và hậu quả, nhóm đặt ra câu hỏi then chốt: Với năng lực của nhóm dự án, các em có thể tác động vào yếu tố nào để góp phần thay đổi thực trạng này? Không có quạt làm mát, lại không có kinh phí chi trả tiền điện, giải pháp cho nhà trường là gì? Từ đó, sáng kiến về hệ thống làm mát sử dụng năng lượng mặt trời đã ra đời.
Dựa trên sáng kiến này, nhóm đã xác định các mục tiêu trọng tâm cho năm học bao gồm:
- Nghiên cứu và lắp đặt thành công hệ thống làm mát sử dụng pin năng lượng mặt trời tại Trường Nậm Giôn (Sơn La).
- Triển khai mô hình gây quỹ thông qua việc bán các sản phẩm và giải pháp thương mại, đồng thời xin tài trợ thông qua Quỹ MAYSEED – Quỹ ươm tạo tác động Maya.
Lên kế hoạch
Timeline Dự án
Để quản lý thời gian và tiến độ công việc hiệu quả, nhóm học sinh đã xây dựng một timeline dự án hoàn chỉnh.
Trong giai đoạn Học kỳ I, nhóm sẽ tập trung vào nghiên cứu chuyên sâu, thử nghiệm, và đưa ra một giải pháp kỹ thuật hoàn thiện phù hợp nhất với nhu cầu thực tế cũng như năng lực của xưởng. Song song với đó, các em sẽ chuẩn bị hồ sơ và tiến hành kêu gọi tài trợ từ Quỹ MAYSEED. Ngoài ra, việc nghiên cứu triển khai các sản phẩm giải pháp thương mại nhằm mục đích gây quỹ cũng sẽ được thực hiện liên tục.
Ở giai đoạn sau, nhóm sẽ đẩy mạnh hoạt động bán hàng và bán giải pháp thương mại để gây quỹ. Đồng thời, các em sẽ tiến hành xử lý, đóng gói vật tư, lắp đặt và bàn giao hệ thống làm mát hoàn chỉnh cho Trường Nậm Giôn.
Kế hoạch nhân sự và cơ cấu tổ chức
Để đảm bảo hoạt động trôi chảy, nhóm dự án đã thành lập các nhóm chức năng chính với vai trò cụ thể như sau:
- Nhóm Điều phối và Quản lý Dự án: Chịu trách nhiệm quản lý chung và điều hành mọi hoạt động của dự án.
- Nhóm Nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu các thành phần kỹ thuật trong hệ thống (quạt, pin năng lượng mặt trời, các giải pháp làm mát bổ sung, bộ điều khiển), cũng như nghiên cứu các sản phẩm và giải pháp thương mại gây quỹ. Dựa trên kết quả nghiên cứu, nhóm sẽ phân tích, đề xuất các giải pháp tối ưu nhất về mặt kỹ thuật, tài chính và nhu cầu thực tế.
- Nhóm Cung ứng và Sản xuất: Đảm nhiệm việc tìm kiếm và liên hệ nguồn cung vật tư cho dự án, chuẩn bị các vật liệu cần thiết, sau đó tiến hành sản xuất và thi công.
- Nhóm Tài chính và Truyền thông: Phụ trách quản lý dòng tiền thu chi, lập báo cáo tài chính, thu thập hình ảnh, dữ liệu, và chuẩn bị nội dung truyền thông để phục vụ cho việc kêu gọi tài trợ và các hoạt động bán hàng gây quỹ.
Các thành viên dự án được khuyến khích chủ động đăng ký tham gia vào 2 đến 3 nhóm mà mình mong muốn dựa trên năng lực và sở thích cá nhân.
Kế hoạch tài chính và truyền thông gây quỹ
Đối với dự án năm nay, nhóm học sinh sẽ tập trung vào việc truyền thông phục vụ cho việc huy động nguồn vốn – từ hai hoạt động chính là xin tài trợ và bán sản phẩm/giải pháp thương mại.
Theo tính toán, các em chia quá trình xin tài trợ thành ba giai đoạn chính: Giai đoạn Nghiên cứu, Giai đoạn Sản xuất và Giai đoạn Lắp đặt.
Mặt khác, để có nguồn vốn ban đầu phục vụ cho việc nghiên cứu và sản xuất các sản phẩm/giải pháp thương mại, các em quyết định vay vốn ngắn hạn. Song song với đó, nhóm đã xem xét và lựa chọn các mốc sự kiện phù hợp để tổ chức các hoạt động bán sản phẩm gây quỹ.
Đối với học sinh Maya, giai đoạn Lập kế hoạch không chỉ là việc xây dựng lộ trình cụ thể, mà còn là cơ hội tốt để các em rèn luyện năng lực Meta Learning và Tư duy phản biện, để từ đó định hướng và có chiến lược tối ưu để đạt được mục tiêu đã đề ra.
Thực hiện
Học kiến thức công nghệ – kĩ thuật
Với đặc thù là một xưởng chuyên về kỹ thuật, các thành viên tham gia dự án tại Rio Automation Lab đều được trang bị kiến thức nền tảng về lập trình, tập trung vào Python và Arduino. Các em được cung cấp đầy đủ tài liệu và bộ kit thực hành để chủ động luyện tập ngay tại nhà. Đặc biệt, các em luôn nhận được sự tư vấn và hỗ trợ chuyên môn kịp thời từ thầy giáo bất cứ khi nào cần thiết.
Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu kiến thức, những thành viên cũ đã có kinh nghiệm làm việc tại Xưởng Rio thường xuyên chủ động hỗ trợ và hướng dẫn tận tình các thành viên mới.
Nghiên cứu giải pháp
Ở bước khởi đầu của quá trình nghiên cứu, nhóm dự án đã tiến hành thu thập và đánh giá tất cả các giải pháp làm mát khả thi, dựa trên một bộ tiêu chí nghiêm ngặt do chính dự án xây dựng. Những tiêu chí này bao gồm: không phát sinh chi phí điện, đảm bảo an toàn, thiết bị phù hợp, độ bền cao, dễ quản lý và sửa chữa, và tối ưu chi phí lắp đặt.
Từ danh sách các giải pháp đã được xây dựng, các em tiến hành thảo luận để so sánh ưu nhược điểm của từng phương án, từ đó đưa ra lựa chọn phù hợp nhất: một hệ thống làm mát sử dụng năng lượng mặt trời.
Sau khi chốt phương án, nhóm bắt đầu đi sâu vào tìm hiểu từng bộ phận cấu thành hệ thống, bao gồm quạt, pin năng lượng mặt trời, bình ắc quy, và bộ điều khiển. Tiếp theo, các em đã tiến hành mua linh kiện và bắt tay vào chế tạo thử nghiệm. Để tối ưu hóa quá trình nghiên cứu, Nhóm Nghiên cứu đã chia thành các nhóm nhỏ, mỗi nhóm chịu trách nhiệm nghiên cứu một thành phần quan trọng:
Đối với nhóm nghiên cứu hệ thống làm mát:
Tính đến thời điểm đầu tháng 12/2025, nhóm đã thu được những kết quả quan trọng khi nghiên cứu, so sánh 2 mẫu quạt trần: Quạt trần bán sẵn trên thị trường và Quạt trần được chế tạo từ động cơ xe điện. Giai đoạn tiếp theo, nhóm hệ thống làm mát tiếp tục nghiên cứu các giải pháp phụ làm mát khác như: bơm nước làm mát mái, quạt đối lưu.
Đối với nhóm nghiên cứu tấm pin năng lượng mặt trời:
Nhóm đã trải qua giai đoạn xây dựng công thức để tính toán ra công suất tấm pin PV cần dùng tại đầu giai đoạn nghiên cứu. Nhóm sử dụng những tấm pin có sẵn tại xưởng RIO, đấu nối các tấm pin hợp lý để đạt được công suất đúng với công suất đã tính toán. Bước tiếp theo, nhóm phối hợp với nhóm nghiên cứu bộ sạc pin năng lượng mặt trời để có được các thông số về điện năng thực tế và tiếp tục điều chỉnh.
Đối với nhóm nghiên cứu bộ sạc pin năng lượng mặt trời (bộ sạc pin PV):
Nhóm thử nghiệm 2 loại bộ sạc pin năng lượng mặt trời đang phổ biến hiện nay, đó là bộ sạc pin PV dạng PWM và bộ sạc pin PV dạng MPPT. Nhóm tìm hiểu lý thuyết và biết được rằng, bộ sạc pin PV dạng MPPT sẽ chuyển hóa lượng quang năng thành điện năng tối ưu hơn so với bộ sạc pin dạng PWM. Để chứng minh điều này, nhóm đã phối hợp với nhóm nghiên cứu tấm PV, cấp cùng 1 công suất tấm PV vào 2 loại bộ sạc PV, từ đó so sánh thông số, hiệu năng và thu được kết quả trùng với lý thuyết đã tìm hiểu.
Đối với nhóm nghiên cứu bình dự trữ điện:
Nhóm đã thảo luận, cân nhắc giữa 2 loại bình lưu trữ, đó là: bình ắc-quy lithium và bình ắc-quy chì. Dựa vào các tiêu chí như: tính an toàn khi sử dụng, xử lý tình huống khi bình ắc-quy gặp sự cố, khả năng thay thế khi hỏng hóc, tuổi thọ sử dụng thì nhóm đã quyết định sử dụng bình ắc-quy dạng chì. Biết được thời gian sinh hoạt tại phòng nội trú của các em học sinh khoảng 8 tiếng/1 ngày, nhóm đã tính toán dung tích bình ắc-quy sao cho phù hợp với thời gian sinh hoạt trên. Nhóm đã phối hợp với nhóm nghiên cứu quạt, chạy thử quạt và đo đạc thời gian để kiểm tra thực tế.
Trong quá trình nghiên cứu, các em đã đối mặt với nhiều tình huống đòi hỏi sự linh hoạt và thích ứng, như khi công suất không đủ để chạy thiết bị, các em chủ động tính toán lại, đưa ra biện pháp và hỏi ý kiến của các thầy chuyên gia để giải quyết vấn đề.
 |
 |
Giai đoạn Nghiên cứu giải pháp này không chỉ giúp nhóm tìm ra phương án kỹ thuật tối ưu mà còn là cơ hội tuyệt vời để các em rèn luyện tốt tư duy phản biện khi liên tục phải phân tích, so sánh và cân nhắc các lựa chọn nhằm đạt được hiệu quả tốt nhất.
Gây quỹ
Xin tài trợ
Song song với quá trình nghiên cứu và thử nghiệm kỹ thuật, nhóm học sinh Xưởng Rio đã tập trung xây dựng bộ hồ sơ xin tài trợ chi tiết. Công tác chuẩn bị này nhằm mục đích sẵn sàng cho buổi gọi vốn quan trọng trước Quỹ MAYSEED – Quỹ ươm tạo tác động Maya và Hội đồng xét duyệt bao gồm các chuyên gia trong ngành.
Tháng 12 năm 2025, buổi gọi vốn chính thức đã diễn ra với sự tham dự của đại diện Quỹ MAYSEED, các thành viên Hội đồng xét duyệt, cùng với thầy cô và bạn bè từ các Xưởng thực hành khác của Maya. Tại đây, các em đã trình bày chi tiết và rõ ràng về tầm nhìn dự án, kế hoạch nghiên cứu, năng lực thực tế của xưởng, ngân sách đề xuất, cùng những cam kết về tính minh bạch.
Đặc biệt, dự án đã nhận được sự quan tâm lớn, thể hiện qua nhiều câu hỏi và những góp ý quý giá từ các chuyên gia. Các vấn đề được thảo luận tập trung vào tính chuyên môn sâu như độ bền của ắc quy, quy trình bảo trì, giám sát an toàn, theo dõi dữ liệu thực tế, và các phương án tối ưu hóa giải pháp kỹ thuật.
Hội đồng xét duyệt đã đánh giá cao dự án của các em, nhận định đây là một dự án lớn, có mức độ phức tạp và thời gian triển khai lâu dài. Ngay sau buổi gọi vốn này, các em đã nhận được sự đồng ý giải ngân 50% khoản tiền đề xuất. Để được giải ngân nốt phần còn lại, nhóm cần tiếp tục hoàn thiện hồ sơ và bổ sung một số thông tin chi tiết về giải pháp theo yêu cầu từ Hội đồng.
 |
 |
Quá trình chuẩn bị hồ sơ, thuyết trình và phản hồi trước Hội đồng xét duyệt dự án là một cơ hội quý giá để các em trau dồi và nâng cao năng lực giao tiếp cũng như tư duy phản biện của mình, và đồng thời cũng mang đến cho các em những kinh nghiệm chuyên môn quý giá từ các chuyên gia mà chỉ có thể có được qua những trải nghiệm thực tế.
Bán gây quỹ các sản phẩm và giải pháp thương mại
Ngoài việc kêu gọi vốn từ Quỹ MAYSEED, nhóm dự án Xưởng Rio còn đặt mục tiêu tự chủ một phần kinh phí thông qua các hoạt động kinh doanh, bao gồm việc bán các loại sản phẩm, dịch vụ và một số giải pháp thương mại.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, nhóm đã tích cực tham gia các sự kiện của trường. Cụ thể, tại sự kiện Trung thu ở Maya, các em đã tham gia hàn mạch và nối động cơ để tạo thành các bộ kit đồ chơi tự động và nhận được một phần thù lao từ hoạt động này. Tiếp theo, tại sự kiện Halloween, các em đã tổ chức một gian hàng trải nghiệm trò chơi và thu được kinh phí từ việc bán voucher cho người tham gia.
Để áp dụng kiến thức lập trình vào thực tế, các thành viên trong nhóm được khuyến khích tự do sáng tạo mã code thành các sản phẩm có thể thương mại hóa. Các em đã hào hứng đưa ra nhiều ý tưởng và cùng nhau thảo luận để thống nhất sản xuất và kinh doanh các sản phẩm như trò chơi lập trình LED, mô hình chạy bằng động cơ theo nguyên lý chuyển động truyền, hay các loại đồng hồ. Giai đoạn này không chỉ giúp các em rèn luyện kiến thức và tư duy về lập trình, kỹ thuật, mà còn trang bị cho các em năng lực sáng tạo ra giải pháp và sản phẩm của riêng mình.
Bên cạnh đó, nhóm cũng mở rộng hướng kinh doanh bằng cách cung cấp các giải pháp kỹ thuật thực tiễn. Các em đã chủ động quan sát, phỏng vấn bộ phận bảo vệ và kỹ thuật để đề xuất giải pháp thiết kế tính năng mở cửa tự động cho cổng phụ tại trường Maya. Giải pháp này nhằm mục đích tăng tính tiện lợi trong việc đóng/mở cửa, cho phép học sinh không cần dùng tay kéo mà cửa sẽ tự động mở sau khi quẹt thẻ.
Hành trình Dự án Chuyển Nắng Thành Gió – Đưa nguồn mát cho trẻ em vùng khó sẽ được cập nhật trong bài viết này. Maya thân mời cha mẹ, thầy cô và các bạn theo dõi.
