Tính độc lập được khuyến khích tích cực trong Montessori ngay từ khi trẻ mới sinh ra, đôi khi chúng ta cũng cảm thấy mâu thuẫn với bản năng an toàn khi làm cha mẹ. Chúng ta bị phân vân giữa việc trao quyền cho con và giới hạn để bảo vệ con an toàn. Điều này chúng ta cần cân nhắc và định hướng thông qua các giai đoạn phát triển của chính con.

Nuôi dưỡng tính độc lập là mục tiêu mà mọi phụ huynh và nhà giáo dục đều coi trọng, và đây cũng là trọng tâm chính trong phương pháp Montessori.

Tại sao một em bé được tự do di chuyển trên sàn nhà hơn là bị kìm kẹp? Tại sao có một em bé mới biết đi dùng chổi thật để quét lớp thay vì chơi với đồ chơi giả vờ? Tại sao một học sinh lớp hai lại tự quản lý việc học của mình hơn là đi theo giáo viên? Làm thế nào để thanh thiếu niên có thời gian bắt đầu kinh doanh riêng?

Giáo dục Montessori nhấn mạnh rằng: tính độc lập được thể hiện một cách rõ ràng khi trẻ bắt đầu thể hiện sự quan tâm và sẵn sàng – không theo kỳ vọng của người lớn. Sự độc lập được thúc đẩy bởi động lực học hỏi tự nhiên của trẻ và điều này thúc đẩy sự yêu thích với những mục tiêu riêng biệt theo thời gian. Nhiệm vụ của người lớn là tôn trọng động lực này bằng cách chuẩn bị cẩn thận các điều kiện giúp loại bỏ các chướng ngại vật trong hành trình khám phá của trẻ.

NHỮNG GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ

Trẻ mầm non (0-6 tuổi)

Độc lập về các chức năng: Trong giai đoạn đầu tiên của cuộc đời, trẻ được định hướng vào việc học đây là gì và chúng hoạt động như thế nào. Trẻ đang thích nghi với môi trường xung quanh mình theo những gì trực quan nhất, đồng thời xây dựng niềm tin về bản thân là một con người có năng lực và giá trị.

Câu nói được chia sẻ cho giai đoạn phát triển này: “Hãy hướng dẫn con để con có thể tự làm”

Thiếu nhi (6-12 tuổi)

Độc lập về trí tuệ: Các con trong độ tuổi này đang có những khám phá về mọi điều xung quanh mình, từ câu hỏi “Cái này hoạt động thế nào” chuyển sang “Tại sao nó lại hoạt động như vậy”. Độc lập không còn chỉ là làm được những việc cho bản thân mình mà còn là suy nghĩ cho bản thân.

Câu nói được chia sẻ cho giai đoạn phát triển này: “Hãy hướng dẫn con để con có thể tự học”

Vị thành niên (12-18 tuổi)

Độc lập về xã hội: Giai đoạn thứ ba này thường được gọi là giai đoạn “song song” với mầm non. Theo cùng một cách mà trẻ 0-6 tuổi bị thu hút vào các hoạt động thực tế trong học tập, trẻ vị thành niên cũng có mong muốn trải nghiệm công việc thực tế vượt ra ngoài giới hạn của lớp học. Con muốn tìm hiểu xem con là ai và con có thể hòa nhập vào với thế giới bên ngoài gia đình của mình như thế nào.

Câu nói được chia sẻ cho giai đoạn phát triển này: “Đừng nói với con là con phải làm gì”

Trưởng thành (18-24 tuổi)

Độc lập về đạo đức: Montessori nhận thấy rằng sự phát triển vẫn đang diễn ra trong khoảng thời gian này và nó không dừng lại ở tuổi 18. Đây là thời điểm thanh thiếu niên tìm kiếm sự trưởng thành và độc lập về tài chính để khám phá vị trí của mình trong thế giới.

Câu nói được chia sẻ cho giai đoạn phát triển này: “Con nên làm gì?”

LÀM CÁCH NÀO BA MẸ CÓ THỂ ĐỒNG HÀNH CÙNG TRẺ TẠI GIA ĐÌNH?

Một số bạn nhỏ có tính cạnh tranh hơn những em bé khác. Và đôi khi người lớn cũng vô tình tạo ra những sự cạnh tranh. Vì vậy, đây là một số ý tưởng để cân nhắc nếu bạn quan sát thấy trẻ thể hiện hành vi cạnh tranh.

1. Ba mẹ có đang khuyến khích cạnh tranh trong gia đình của mình không?

• Chúng ta có hay hỏi, “Ai có thể sẵn sàng trước?” “Ai có thể là người giúp đỡ tốt nhất của ba/mẹ?” “Ai đã hoàn thành bữa tối trước nhỉ?”
• Thay vào đó, ba mẹ có thể khích lệ con cộng tác và hỗ trợ khi nói “Hãy xem chúng ta có thể sẵn sàng đến trường nhanh như thế nào nhé!” và sau đó các con sẵn sàng trước có thể giúp các thành viên khác chưa sẵn sàng nếu cần giúp đỡ.
• “Ba/mẹ cần sự hỗ trợ giúp. Có ai rảnh để hỗ trợ ba/mẹ không? ” vì khả năng và sự sẵn lòng giúp đỡ của trẻ khác nhau tùy thuộc vào những gì con đang làm trong thời điểm đó và thậm chí ở các độ tuổi khác nhau.
• “Con đã lắng nghe cơ thể và dừng lại khi con thấy no nhỉ!” hoặc “Có vẻ con muốn ăn nhiều hơn, con còn đói không? ”, đây là những gợi ý áp dụng nguyên tắc “bình đẳng là không bình đẳng” và “đối xử độc đáo với từng đứa trẻ” từ cuốn Siblings without rivalry.

2. Khi con so sánh mình với người khác, hãy giúp con có thể tập trung vào cá nhân mình

• Con thường sẽ so sánh mình với một anh chị em trong gia đình hoặc bạn bè. Hãy lắng nghe và hỗ trợ con tập trung vào những gì của con chứ không phải trẻ còn lại.
• Khi con phàn nàn rằng: “Điều đó thật không công bằng. Chị có hai và con chỉ có một “, thay vì chúng ta giảng giải đạo đức” như “Mọi thứ không phải lúc nào cũng theo ý chúng ta”, thay vào đó chúng ta có thể thừa nhận cảm xúc của con, “Có vẻ như con thực sự muốn nhiều hơn. Ba/mẹ có thể hiểu tại sao con bực bội vì không có đủ để con và chị có được hai cái. ” Lưu ý rằng chúng ta không đề cập đến anh/chị/em/trẻ khác; chúng ta tập trung vào con và cảm xúc của con. Sau đó, khi con đã bình tĩnh hơn thì chúng ta có thể chuyển sang giải quyết vấn đề, “con có thể làm gì vào lần tiếp theo?”…
• Khi con tự hào rằng “Con là người nhanh nhất/khỏe nhất”, ba/mẹ có thể trả lời mà không xây dựng sự cạnh tranh và tập trung vào cá nhân trẻ, “Có vẻ như con thích chạy nhanh/mạnh mẽ!

3. Ba mẹ có đang rõ ràng về cách chúng ta chia sẻ/thay phiên nhau trong gia đình không?

Nếu chúng ta không rõ ràng, thì trẻ không thể hiểu rõ về những gì được mong đợi. Ví dụ như: trong ngôi nhà, tất cả đồ chơi đều của tất cả mọi người (ngoại trừ một chú thỏ/gấu đặc biệt). Nếu con vừa nhận được một món quà mới thì họ thường muốn giữ nó như một vật đặc biệt trong vài tuần, nhưng sau đó nó lại trở thành thứ mà ai cũng có thể sử dụng. Trong gia đình, chúng ta có thể có thỏa thuận tương tự như trong một lớp học Montessori mà các em sẽ chia sẻ theo cách luân phiên nhau. Ai đang chơi với thứ gì đó có thể chơi với nó bao lâu tùy thích. Khi con khoảng 3 tuổi, con bắt đầu chơi theo nhóm nhiều hơn. Điều này dẫn đến câu hỏi tiếp theo dưới đây.

4. Con có sẵn sàng với các hoạt động nhóm không?

Trẻ sẽ có cơ hội phát triển xã hội trong các hoạt động Montessori cá nhân và nhóm. Ở hoạt động cá nhân, các con học cách chờ đợi đến lượt mình, tập trung, xây dựng khả năng làm chủ; học cách tôn trọng công việc của người khác bằng cách đi bộ xung quanh nơi bạn đang làm việc, trả lại giáo cụ về vị trí của cũ để người khác có thể sử dụng. Và với các hoạt động nhóm, con học cách chấp nhận ý kiến ​​của người khác, tìm cách giải quyết vấn đề cùng nhau, hợp tác xây dựng và làm việc trên một mục tiêu chung…

5. Ba mẹ có tập trung vào quá trình chứ không phải kết quả cuối cùng không?

Cùng trẻ xây dựng động lực nội tại (muốn làm điều gì đó bởi trẻ có động lực bên trong mong muốn làm điều đó) sẽ hơn là động lực bên ngoài (chẳng hạn như phần thưởng, hối lộ, khen ngợi, đe dọa hoặc trừng phạt).

Để khuyến khích động lực nội tại thể hiện bản thân và xây dựng nó, Carol Dweck đề cập đến như một tư duy phát triển, điều chúng ta có thể làm là tập trung vào việc khuyến khích quá trình chứ không chỉ sản phẩm cuối cùng. Ví dụ:

• “Ba/mẹ thấy con bê một chiếc ghế khác đến bàn cho bạn của con.”
• “Ba/mẹ đã quan sát thấy cả hai con đang làm việc để di chuyển khúc gỗ đó cùng nhau.”

Điều này có thể giúp trẻ muốn trở thành người giỏi nhất tập trung vào tất cả các bước trên đường đi, chứ không chỉ kết quả. Những tương tác này giúp gắn kết mối quan hệ giữa ba mẹ và các con và cũng khích lệ trẻ nỗ lực lặp đi lặp lại công việc để thành thạo.

7. Ba mẹ đang có quan điểm giáo dục như thế nào?

Trong một lớp học Montessori, mọi trẻ đều có thể cố gắng nhất trong khả năng của mình mà không cần phải giống một ai khác. Trẻ có đủ thời gian để học, có đủ không gian cho mỗi trẻ, và mọi trẻ đều được quý trọng. Ngược lại với điều đó là những suy nghĩ của người lớn về việc không có đủ thời gian cho mọi thứ hay mọi trẻ; nếu người khác thắng thì người còn lại sẽ thua; hay một số trẻ xứng đáng hơn những trẻ khác.

Ba mẹ hãy cân nhắc về những quan điểm được bày tỏ trong gia đình của mình – con cái của chúng ta tiếp nhận tất cả những quan điểm đó.

8. Gia đình có thêm một thành viên mới?

Có một em bé mới trong nhà có thể làm nảy sinh nhu cầu trở thành người tốt nhất ở một đứa trẻ vì con có nhu cầu được chú ý. Con có thể cảm thấy không chắc chắn về vị trí của mình, ba mẹ có thể có ít thời gian hơn ở bên con, và cuộc sống trong nhà có nhiều thay đổi.

Một số tham khảo nhỏ mà ba mẹ có thể đồng hành cùng con vượt qua thời gian này là:

• thừa nhận cảm xúc của con – “có một em bé mới trong nhà có thể khó khăn hơn với con nhỉ”
• nói về em bé với con – “Mẹ thấy em đang lắc lư theo điệu nhạc kìa…”
• nhờ con hỗ trợ – “con có muốn giúp ba mẹ tắm cho em bé không?”
• dành thời gian 1:1 với con – “chúng ta có thể lên kế hoạch, ghi vào sổ tay và thực hiện điều đó vào chuyến đi chơi đặc biệt vào sáng chủ nhật của ba mẹ và con nhé.”
• hiểu những thay đổi trong hành vi của con và chấp nhận chúng ngay cả khi điều đó cũng rất khó khăn với bạn

Trong cuốn sách Kỷ luật tích cực của Jane Nelsen cũng có một nghi thức tuyệt vời mà ba mẹ có thể làm. Nếu ba mẹ có một em bé và sắp có em bé thứ hai thì ba mẹ sẽ cần 4 ngọn nến.

• Ba mẹ thắp nến đầu tiên và nói “Đây là ba/mẹ và tất cả tình yêu mà ba/mẹ đang có.”
• Sau đó, ba mẹ lấy một ngọn nến khác và thắp sáng từ ngọn nến đầu tiên. “Và sau đó ba/mẹ đã gặp ba/mẹ của con và ba/mẹ đã chia sẻ tình yêu của mình với ba/mẹ.”
• Và sau đó ba mẹ cho thấy khi mỗi em bé được sinh ra, ba mẹ chia sẻ tình yêu (ánh sáng của ngọn nến) của mình với ngọn nến thứ ba, ngọn nến thứ tư và tình yêu của ba mẹ tiếp tục phát triển.

Đó là một cách trực quan, đẹp đẽ để con thấy rằng tình yêu của ba mẹ cũng tương tự như vậy.

9. Ba mẹ có đang thực hành điều này trong thể thao – thắng và thua?

Sẽ có ít sự cạnh tranh trong một lớp học Montessori, nhưng khi trẻ chơi thể thao hoặc chơi một trò chơi nào đó, ba mẹ có thể hướng dẫn trẻ về một tinh thần đẹp trong thể thao. Con đang học cách cân bằng giữa việc làm hết sức mình – các kỹ năng để cạnh tranh, và cả những khải niệm như bình đẳng và công bằng.

Trong gia đình, cả người lớn và trẻ em, đều sẽ có những trải nghiệm thắng – thua. Khi đó, chúng ta có thể thực hành sự duyên dáng và lịch sự khi nói “Xin chúc mừng” với người chiến thắng và nói “Chúc may mắn lần sau nhé!” với người thua cuộc. Tập trung vào cách chơi, hơn là ai đã thắng.

Trên sân thể thao, chúng ta có thể tập trung thi đấu hết mình, cố gắng cải thiện bản thân hơn là luôn cần chiến thắng và trở thành một môn thể thao tốt dù thắng hay thua.

Nó cần rất nhiều sự lặp lại và thực hành.

Ngoài ra, ba mẹ cũng cần ghi nhận cảm xúc của khi con khó chịu vì thua cuộc. Ba mẹ thường nói “Thôi nào. Nó chỉ là trò chơi thôi mà.” Thay vào đó, hãy ôm con, an ủi và ngồi bên con, “Thật khó để không cảm thấy buồn khi thua cuộc con nhỉ” hoặc “Thật khó để chấp nhận kết quả khi con thực sự đã cố gắng hết sức mình”, điều này có thể giúp ba mẹ duy trì kết nối với con ngay cả trong khoảng thời gian khó khăn.

10. Ba mẹ có kế hoạch tương tác cá nhân với từng trẻ trong gia đình?

Cuộc sống trở nên bận rộn và thật khó để có thể gặp gỡ mọi người trong gia đình. Các thành viên trong gia đình có thể làm những hoạt động nhỏ cùng nhau như cùng nhau nướng bánh, vui chơi ngoài trời hoặc thưởng thức sô cô la nóng tại quán cafe.

Nếu không có người hỗ trợ, ba mẹ có thể sáng tạo bằng cách thực hiện những cuộc gặp gỡ với bạn bè, nhờ gia đình giúp đỡ hoặc đặt người trông trẻ nhỏ còn lại trong gia đình theo giờ.

11. Ba mẹ có thể cân bằng nhu cầu của trẻ và nhu cầu của gia đình không?

Khi quan sát trẻ có hành vi cạnh tranh, ba mẹ có thể suy nghĩ về những thông điệp của trẻ đang cố gắng nói với ba mẹ điều gì? Nhu cầu của con là gì? Và làm thế nào ba mẹ có thể cân bằng nhu cầu đó với những thành viên còn lại trong gia đình để tất cả đều có thể được đáp ứng nhu cầu của mình?

Không phải lúc nào mọi thứ đều thuận lợi, vui vẻ. Nhưng ba mẹ sẽ luôn ở bên con khi con thất vọng, con đang gặp khó khăn, con thua cuộc… Và con sẽ biết rằng ba mẹ luôn cố gắng hết sức để lắng nghe và hỗ trợ con, và quan tâm – chăm sóc cả bản thân ba mẹ nữa.

Đó là cuộc sống. Nó không hoàn hảo. Cũng giống như trong các lớp học Montessori. Các con đang học cách sống trong cộng đồng. Và đó là một điều tuyệt vời để học hỏi.

Trong cuốn sách có tên “Mục tiêu” của Eli Goldratt có kể một câu chuyện về một nhóm đang đi bộ đường dài và có một người tên Herbie đi bộ chậm lại ở phía sau. Anh ấy là người chậm nhất và làm chậm cả nhóm. Anh ấy có vẻ là người có vấn đề, phải không? Nhưng trên thực tế, khi họ phát hiện ra rằng nếu họ giúp đỡ gánh nặng của anh ta thì nhóm sẽ đi nhanh hơn, giúp đỡ Herbie thực sự là một giải pháp tuyệt vời.

Rất khó để dạy các con về sự hợp tác nhiều hơn và ít cạnh tranh đi. Nhưng hãy cố gắng hết sức trong khả năng của mình – đây cũng là cách bạn giúp đỡ người khác. Montessori không chỉ hướng tới tính độc lập; mà còn chia sẻ về sự phụ thuộc lẫn nhau của từng cá nhân trong xã hội.

Như Catherine McTamaney đã viết rất thuyết phục rằng, “Montessori mời gọi chúng ta cùng nhau “gỡ” đi những điều cũ, “xây” lên những điều mới và sau đó ta sẽ thấy đường chân trời tuyệt vời. Nếu chúng ta hiểu hết phép ẩn dụ đó, chúng ta đang ở cùng một phía của bức tường. Chúng ta sẽ không thể cho ai đó thấy đường chân trời nếu họ ở dưới đống đổ nát của bức tường mà chúng ta đang “gỡ bỏ”. Nhưng nếu chúng ta đồng hành cùng nhau, từ cùng một phía, khung cảnh hiện ra sẽ vô cùng đẹp đẽ.”

—

Cảm ơn Themontessorinotebook vì bài viết này. Link bài viết: https://www.themontessorinotebook.com/my-child-always…/

Dịch bởi: Maya Preschool

———————————————————-

TRƯỜNG LIÊN CẤP SONG NGỮ MAYA

Xem thêm hoạt động học tập của học sinh Maya tại: https://maya.edu.vn/blog

Chuyến tham quan thực tế ảo: https://maya.edu.vn/vrtour

Tư vấn tuyển sinh: 0971698228/ 0971588228

admissions@mayaschool.edu.vn

Làng Maya – Thôn Đồng Dâu, Tiến Xuân, Thạch Thất, Hà Nội